AM 334 fol.
Grágás, Járnsíða, Jónsbók ; Iceland, 1260-1281
Note
Contents
„Í nafni föður og sonar og andans helga …“
„… Því að einn skal eyris synja en tveir tveggja sem fyrr segir.“
Óheil.
Á milli bl. 104 og 105 er eyða sem svarar til tveggja blaða. Neðst á bl. 104v hefur Árni Magnússon skrifað hér vantar.
Bl. 108v upprunalega autt.
Physical Description
- Handritið var blaðmerkt af Kålund með rauðu bleki, 1-108.
- Það hefur einnig verið blaðsíðumerkt 1-215 en aðeins á oddasíðum.
Fjórtán kver.
- Kver I: bl. 1-8, 4 tvinn.
- Kver II: bl. 9-11, stakt blað og tvinn.
- Kver III: bl. 12-19, 4 tvinn.
- Kver IV: bl. 20-27, 4 tvinn.
- Kver V: bl. 28-35, 4 tvinn.
- Kver VI: bl. 36-43, 4 tvinn.
- Kver VII: bl. 44-51, 4 tvinn.
- Kver VIII: bl. 52-58, 3 tvinn og stakt blað (bl. 55).
- Kver IX: bl. 59-68, 5 tvinn.
- Kver X: bl. 69-78, 5 tvinn.
- Kver XI: bl. 79-84, 3 tvinn.
- Kver XII: bl. 85-94, 5 tvinn.
- Kver XIII: bl. 95-100, 2 tvinn og stakt blað.
- Kver XIV: bl. 101-108, 4 tvinn.
- Tvídálka.
- Leturflötur er 241 +/- 3 mm x 170 +/- 5 mm (ytri dálkur: 241 +/- 3 mm x 80 +/- 2 mm; innri dálkur: 241 +/- 2 mm x 78 +/- 3 mm).
- Línufjöldi er 37.
- Gatað fyrir línum og dálkum. Einnig má víða sjá strikað fyrir línum og dálkum, e.t.v. með oddi.
- Stórir stafir víða dregnir út úr leturfleti, einkum ef þeir lenda í upphafi línu.
- Víða eyður fyrir kaflafyrirsagnir, sem síðar hafa flestar verið fylltar.
- Gert hefur verið við göt á bl. 1 og 3 og hefur texti skerst á báðum blöðunum.
- Handritið er víða blettótt, dökkt og fúablettir (einkum framarlega). Bl. 107 og 108 eru mjög dökk og skítug.
- Skorið hefur verið ofan af ytri dálki blaðs 108 og er texti skertur vegna þess.
Þrjár hendur, en tíu hendur aðrar skrifa stutta pósta, þar af átta í þeim hluta sem hönd A skrifar ( Finsen 1879:V-VII ). Ólafur Lárusson telur hins vegar að vera kunni að hönd H og K séu sama höndin ( 1936:12-13 ).
Jónsbók:
I. 1ra-b: Óþekktur skrifari.
Grágás:
II. 1va-69va og 87ra:30-92rb: e.t.v. Þórarinn kaggi Egilsson (hönd A).
III. 70ra-87ra:31 Óþekktur skrifari (hönd B).
IV. 5rb:20-37, 7vb:20-24, 68ra:33-68rb:27, 89rb:18-19, 89vb:1-11, 90va:6-14: Óþekktur skrifari (hönd C).
V. 19ra:15-37, 22vb:1-6: Óþekktur skrifari (hönd D).
VI. 9rb:35-37: Óþekktur skrifari (hönd E).
VII. 10ra:33-37: Óþekktur skrifari (hönd F).
VIII. 21rb:1-37: Óþekktur skrifari (hönd G).
IX. 44ra:20-28: Óþekktur skrifari (hönd H).
X. 63va:1-37: Óþekktur skrifari (hönd I).
XI. 91ra:2-10: Óþekktur skrifari (hönd K).
Járnsíða:
XII. 92va-108rb: Óþekktur skrifari.
XIII. 98rb:18-37: Óþekktur skrifari.
Við upphaf þátta í Grágásarhlutanum eru stórir upphafsstafir (8-15 inndregnar línur) með laufteinungsvafningum í rómönskum stíl:
- Bl. 1v: A (13 línur) í upphafi Kristinna laga þáttar.
- Bl. 12r: S (12 línur) í upphafi Erfðaþáttar.
- Bl. 19r: S (15 línur) í upphafi Ómagabálks.
- Bl. 27v: S (14 línur) í upphafi Festaþáttar.
- Bl. 37r: M (9 línur) í upphafi þáttarins um fjárleigur.
- Bl. 51r: F (8 línur) í upphafi Vígslóða.
- Bl. 70v: E (9 línur) í upphafi Landabrigðisþáttar.
Í upphafi kafla eru minni upphafstafir (2-3 línur) í ýmsum litum (rauðum, grænum, bláum og gulum), flestir með pennaflúri í öðrum lit. Stærri upphafsstafir af þessari gerð eru á nokkrum stöðum.
Í Grágás:
- Bl. 9r: Þ (4 línur) í upphafi 36. kafla Kristinna laga þáttar.
- Bl. 40r: Þ (3 línur) í upphafi 11. kafla þáttarins um fjárleigur.
- Bl. 43v: Þ (3 línur) í upphafi 38. kafla þáttarins um fjárleigur.
- Bl. 45v: Þ (3 línur) í upphafi 49. kafla þáttarins um fjárleigur.
- Bl. 46r: F (4 línur) í upphafi 52. kafla þáttarins um fjárleigur.
- Bl. 47v: M (5 línur) í upphafi 62. kafla þáttarins um fjárleigur.
- Bl. 68v: A (3 línur) í upphafi 114. kafla Vígslóða.
- Bl. 87r: U (4 línur) í upphafi 48. kafla Landabrigðisþáttar.
- Bl. 87v: H (4 línur) í upphafi rekaþáttar í Landabrigðisþætti.
Í Járnsíðu:
- Bl. 92v: I (meðfram leturfleti) í upphafi Þingfararbálks.
- Bl. 93v: Þ (5 línur) í upphafi Kristindómsbálks.
- Bl. 95v: S (7 línur) í upphafi 11. kafla Mannhelgi.
- Bl. 100r: S (7 línur) í upphafi Erfðatals.
Í efnisyfirlitum á bl. 27r-v, 36v-37r, 50v-51r og 70r er fremsti stafur í hverri línu dreginn með lit og fyllt upp í línur með litdregnum mynstrum.
Rauðritaðar fyrirsagnir eru í upphafi þátta og kafla.
Síðari tíma teikningar og flúr er á nokkrum stöðum á spássíum og í upphafsstöfum, t.d. á bl. 49r (andlit á spássíu) og 51v (andlit í upphafsstöfum).
- Kaflanúmer í Grágásarhlutanum eru síðari tíma viðbót.
- Leiðréttingar við efnisyfirlit á 27r-v, 51r og 71r.
Spássíugreinar frá ýmsum tímum er að finna í handritinu og hafa sumar skaddast er skorið var utan af blöðunum, en einnig hafa ýmsar þeirra að mestu verið máðar út. Víða eru athugasemdir við textann og tilvísanir í rit, sumar samtíma (t.d. um nýmæli), aðrar gerðar af lögfróðum manni á 17. öld. Á a.m.k. einum stað er leiðrétting við textann (31r). Hér má og finna pennakrot af ýmsu tagi, t.d. greinaskilamerki, áherslumerki (t.d. bendlar), pennaprufur og guðlegar upphrópanir.
- Bl. 1r: Dæmi um styttingar og bönd í handritum.
- Bl. 11va:8-13: Skrá um eignir nokkurra einstaklinga, tímasett til c1330-1340 ( Jón Þorkelsson 1899-1902:1 ). Staðanöfn benda til þess að þetta fólk hafi búið í Húnavatnssýslu. Þar á meðal er Ragnhildur nokkur, sem kann að vera eigandi handritsins (sjá einnig Ólafur Lárusson 1936:7 ).
- Bl. 23r (efri spássía): Lausavísa (Ef þú hæðir hryggvan mann).
- Bl. 69v: Athugasemd um handaskipti.
- Bl. 108r: Upplýsingar um feril og síðari eigendur handritsins.
- Bl. 108r: Upplýsingar um ástand handritsins, gerðar með 17. aldar hendi, e.t.v. þeirri sömu og gerir sumar athugasemdirnar við textann.
Tréspjöld klædd skinni, blindþrykktu, með spennum. Kjölur og jaðrar klæddir skinni, kjölur upphleyptur.
History
Handritið var skrifað á Íslandi. Það er tímasett til ca 1260-1281. Kålund tímasetur þó Jónsbókarkaflann (1ra-1rb) til c1300 ( Katalog (I) 1889:275 ). Ólafur Lárusson ( 1936:10 ) og Stefán Karlsson ( 1977:20 ) tímasetja Grágásarhlutann (1va-92rb) til c1260-1270, en Gunnar Karlsson til 1271-1272 ( 1992:40-42 og Grágás 1992:xvi ). Stefán Karlsson segir Grágás skrifaða með sömu hendi og Konungsbók Grágásar (GKS 1157 fol.) og Kringlublaðið (Lbs. fragm. 82) (sjá einnig Finnur Jónsson 1895:iv ). Hann telur og hugsanlegt að Þórarinn kaggi Egilsson prestur á Völlum sé annar af meginskrifurum Grágásarhlutans ( 1977:20-24 ). Járnsíðuhlutinn (92va-108rb) hefur verið tímasettur til c1271-1281 ( Jansson 1908:208 og Jón Helgason 1962:ix ). Sigurður Líndal telur að Grágás sé skrifuð um líkt leyti, þ.e. eftir 1271 ( 1998 ).
Lítið er vitað um Staðarhólsbók fram til 1540 að Hólmfríður Erlendsdóttir ánafnaði hana Filippusi Runólfssyni, en Hólmfríður dó 1543 (108r). Filippus gaf Páli Vigfússyni lögmanni handritið (108r) og eftir það fennir aftur í spor þess, til þess það kemst í eigu Bjarna Péturssonar, sýslumanns í Dalasýslu. Sonur hans, Pétur Bjarnason, gaf það séra Páli Ketilssyni frá Hvammi, og hann gaf Árna Magnússyni ( Árni Magnússon 1909:57 ).
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 10. mars 1987.
Additional
Yfirfarið í Kaupmannahöfn í janúar 1986.
Viðgert af Birgitte Dall í nóvember 1978.
- Ljósprent í Jus eccelesiasticum 1776:xxiv .
- Ljósprent í Grágás (I) 1829:508 .
- Ljósprent í Járnsíða 1847:192 .
- Ljósprent í Grágás (III) 1883, nr. 2 .
- Ljósprent í Palæografisk Atlas 1905, nr. 6 .
- Ljósprent í Icelandic Illuminated Manuscripts 1935, nr. 7b og 48a-d .
- Ljósprent í Corpus Codicum Islandicorum Medii Ævi (IX) 1936 .
- Ljósprent í Jón Helgason 1958:20 .
- Svart-hvítar myndir af 87r og 98r í Early Icelandic Script 1965:xxxii (nr. 49-50) .
- Ljósprent í Jónas Kristjánsson 1970:23 .
- Ljósprent í Saga Íslands (III) 1978:42 .
Bibliography
Title: Minni and Muninn : memory in medieval Nordic culture, Legal culture and historical memory in medieval and early modern Iceland
Scope: p. 211-230
Title: Opuscula XIII, Bemærkninger til pronomenet sjá og dets middelalderlige historie
Scope: p. 243-287
Title: Gripla, The canon law of emergency baptism and of marriage in medieval Iceland and Europe
Scope: 29
Title: Om lovbøgernes kristendomsbalk og indledningskapitlerne i de yngre kristenretter,
Scope: p. 77-88
Title: , Islandsk hornskurd. Drikkehorn fra før "brennevinstiden"
Scope: Supplementum 7
Title: , Filologiske studier i kongesagahåndskriftet Morkinskinna
Scope: Supplementum 8
Title: Almen temporal er-sætning med og uden korrelat i norrønt sprog - bidrag til typens beskrivelse,
Scope: p. 290-300
Title: , Um sárafar í Íslendinga sögu Sturlu Þórðarsonar, Sturlustefna
Scope: 32
Title: Ritunartími Staðarhólsbókar, Sólhvarfasumbl saman borið til handa Þorleifi Haukssyni fimmtugum 21. desember 1991
Scope: p. 40-42
Title: Aðgreining löggjafarvalds og dómsvalds í íslenska þjóðveldinu, Gripla
Scope: 13
Title: Ættartölusafnrit séra Þórðar Jónssonar í Hítardal I-II
Title: Kirkja og kirkjuskrúð, Lýsingar í íslenskum handritum
Scope: p. 93-98
Title: Gripla, Skrifandi bændur og íslensk málsaga. Vangaveltur um málþróun og málheimildir
Scope: 13
Title: Gás, gæs og Gásir, Gásar : brot úr hljóðsögu og beygingarsögu, Orð og tunga
Scope: 8
Editor: Jakob Benediktsson
Scope: 16
Title: Introduction, Njáls saga the Arna-Magnæan manuscript 468, 4to. (Reykjabók)
Scope: p. V-XIX
Title: Introduction, Alexanders saga: Alexanders saga the Arna-Magnæan manuscript 519A, 4to
Scope: p. v-xxxiii
Title: Introduction, The power of the book : medial approaches to medieval Nordic legal manuscripts
Scope: p. 9-24
Title: The power of the book : medial approaches to medieval Nordic legal manuscripts, Matrix of the law? A material study of Staðarhólsbók
Scope: p. 99-128
Title: Scripta Islandica, Paganism at home. Pre-christian private praxis and household religion in the iron-age north
Scope: 69
Title: "Kátt er þeim af kristinrétti, kærur vilja margar læra". Af kristinrétti Árna, setningu hans og valdsviði, Gripla
Scope: 15
Title: Gripla, On the structure, format, and preservation of Möðruvallabók
Scope: 21
Title: The power of the book : medial approaches to medieval Nordic legal manuscripts, The size of medieval Icelandic legal manuscripts
Scope: p. 25-38
Title: Góssið hans Árna, Jónsbókarhandrit frá 14. öld sem Árni Magnússon eignaðist ungur
Scope: p. 129-141
Title: Layout and the structure of the text in Konungsbók, The power of the book : medial approaches to medieval Nordic legal manuscripts
Scope: p. 75-97
Title: Gripla, Stefán Karlsson dr. phil h.c. 2.12.1928-2.5.2006
Scope: 17
Title: Illuminated manuscript production in western Iceland in the thirteenth and early fourteeth centuries, Gripla
Scope: 28
Title: Sagas of Icelandic bishops. Fragments of eight manuscripts, Introduction
Scope: p. 9-61
Title: Nýr flokkur, Árbók 1976 (Landsbókasafn Íslands), Kringum Kringlu
Scope: 2
Title: Eyvindarbók. Festskrift til Eyvind Fjeld Halvorsen, Elsta brot Karlamagnús sögu og Rekaþáttur Þingeyrabókar
Scope: p. 302-318
Title: , Elsta brot Karlamagnús sögu og Rekaþáttur Þingeyrabókar, Stafkrókar : ritgerðir eftir Stefán Karlsson gefnar út í tilefni sjötugsafmælis hans 2. desember 1998
Scope: 79
Title: , Stafkrókar : ritgerðir eftir Stefán Karlsson gefnar út í tilefni sjötugsafmælis hans 2. desember 1998, Kringum Kringlu
Scope: 79
Title: , Davíðssálmar með Kringluhendi, Stafkrókar : ritgerðir eftir Stefán Karlsson gefnar út í tilefni sjötugsafmælis hans 2. desember 1998
Scope: 79
Title: Opuscula XV, Mirrors of virtue : manuscript and print in late pre-modern Iceland, The glacier's long shadow : Guðmundur Runólfsson and his manuscripts
Scope: p. 87-125
Metadata
×- Country
- Iceland
- Place
- Reykjavík
- Institution
- The Árni Magnússon Institute for Icelandic Studies
- Repository
- Handritasvið
- Collection
- Safn Árna Magnússonar
- Shelfmark
- AM 334 fol.
- Keywords
- Laws
- XML
- View as XML
- PDF all-in-one
- Notes
- Send Feedback on Manuscript
