Manuscript Detail

Fyrir árin 1652-1654.

Samantekt á niðurstöðum fundar þar sem sýslumenn úr Skálholtsstifti komu saman og ákváðu hversu miklu fé skyldi varið í rekstur spítala. Allir sýslumennirnir tilgreina hversu háa upphæð þeir hyggjast leggja fram og af hvaða kristsjörðum í hverri sýslu greiðslurnar skuli fengnar. Dags. 29. júní 1652.

Eggert Björnsson og Magnús Jónsson staðfesta að þeir hafa móttekið jarðarafgjöld af Mýrartyngu frá Þórði Péturssyni, alls 16 fjórðunga smjörs og sjö ærgildi. Dags. 30. júní 1652.

Magnús og Einar Þorsteinssynir gefa skriflega viðurkennngu fyrir viðtöku hundrað ríkisdala úr hendi Brynjólfs Sveinssonar fyrir hlut í jörðinni Mófellsstöðum. Dags. 1. júlí 1652.

Recipient : Gísli Magnússon

Brynjólfur biskup skrifar Gísla Magnússyni ýmisleg tíðindi, m.a. um framlag sýslumanna til spítala, skipan Vigfúsar Árnasonar á Hofi í Vopnafirði í embætti prófasts og barnsfaðernismál þar sem Bjarni Oddsson, sýslumaður á Burstarfelli, vann eið að því að vera ekki faðir barns sem ónefnd kona á Eyvindará fæddi. Dags. 3. júlí 1652.

Correspondent : Henrik Bielke

Correspondent : Jens Søffrensen

Jens Søffrensen fógeti og Henrik Bjelke höfuðsmaður staðfesta að þeir hafa tekið við 1.000 ríkisdala greiðslu frá Skálholtskirkju á Alþingi. Dags. á Þingvöllum 1. júlí 1652.

Bréfið er á dönsku.

Mats Rasmusson, kaupmaður í Hafnarfirði, staðfestir að hann hefur tekið við 348 ríkisdala greiðslu frá Skálholtskirkju á Alþingi. Dags. á Þingvöllum 30. júní 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 4-5. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Correspondent : Gissur Sveinsson

Gissur Sveinsson, bróðir Brynjólfs biskups, greinir honum frá fráfalli eiginkonu sinnar og leitar eftir aðstoð hans við að finna sér nýja konu. Dags. í Skálholti 19. júní 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 6-8. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Recipient : Gissur Sveinsson

Brynjólfur biskup bregst við kvonbænamálum Gissurar bróður síns, segist ekki vita um neina konu er henti honum en stingur upp á að þeir leiti liðsinnis hjá Magnúsi Jónssyni, lögmanni í Miðhlíð. Dags. í Skálholti 19. júní 1652.

Skjalfesting þess að Jón Gíslason, prestur í Miðdal, kom með brotna klukku til Skálholtskirkju og fékk í staðinn slopp (messuserk). Dags. 5. ágúst 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 8. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Recipient : Gissur Sveinsson

Brynjólfur biskup skrifar Gissuri bróður sínum og innir hann eftir hjúskaparmálum hans. Brynjólfur segist engar fréttir hafa fengið frá Magnússi Jónssyni, lögmanni í Miðhlíð. Dags. í Skálholti 26. febrúar 1653.

S. 12r (21) auð.

Sjö prestar í Sunnlendingafjórðungi tilgreina þau fjárframlög sem þeir lofa að leggja til spítalans á Klausturhólum. Þetta eru prestar sem ekki komust á prestastefnuna að Hraungerði í Flóa (sbr. næsta bréf). Dags. að Kálfatjörn 2. ágúst 1652.

Fundargerð prestastefnu að Hraungerði í Flóa. Ellefu prestar í Árnessýslu tilgreina þau fjárframlög sem þeir lofa að leggja til spítalans á Klausturhólum. Dags. 20. júlí 1652.

Fundargerð prestastefnu sem haldin var að Stórólfshvoli í Hvolhreppi 30. júlí 1652. Ellefu prestar í Rangárvallasýslu tilgreina þau fjárframlög sem þeir lofa að leggja til spítalans á Klausturhólum. Dags. í Skálholti 26. október 1652.

Hópur óvígðra manna bregst við hvatningarorðum Brynjólfs biskups á prestastefnunni að Hraungerði í Flóa (sbr. 13. bréf) og leggur fjármuni til spítalans á Klausturhólum. Þar á meðal er ein kona, Halldóra Jónsdóttir eldri í Skipholti, sem undirritar þó ekki bréfið. Dags. 20. júlí 1652.

S. 15r (53) auð.

Lengdar- og þykktarmál níu danskra trjáa sem Brynjólfur biskup hafði beðið um að yrðu mæld. Sr. Stefán Hallkelsson keypti þessi tré af Eggert Eggertssyni, kaupmanni í Hólmi. Dags. á Seltjarnarnesi 21. ágúst 1652.

??Resp.Key.sll_en?? : Hákon Bjarnason

Hákon Bjarnason selur Brynjólfi biskup jörðina Garðsstaði á Rangárvöllum. Dags. að Brautarholti á Kjalarnesi 23. ágúst 1652.

Correspondent : Árni Oddsson

Árni Oddsson lögmaður skrifar Brynjólfi biskup og ráðleggur honum varðandi fyrirkomulag spítalans á Klausturhólum, ráðsmann, starfsfólk o.fl. Hann stingur upp á Ólafi Þórðarsyni á Spóastöðum í embætti ráðsmanns. Árni segist jafnframt hafa verið í sambandi við ýmsa sýslumenn varðandi fjárframlög til spítalans, þ. á m. Gísla Magnússon í Rangárþingi. Dags. 22. september 1652.

Utanáskrift bréfsins er á s. 18v.

Correspondent : Árni Oddsson

Árni Oddsson lögmaður svarar bréfi frá Brynjólfi biskup og bregst við hugleiðingum hans um fyrirkomulag spítalans á Klausturhólum, fjárframlög, starfsfólk o.fl. Árni telur ekki þörf á því að aðskilja holdsveika sjúklinga frá öðrum vistmönnum eða starfsfólki í sérstökum húsakynnum. Hann vitnar í Lúther máli sínu til stuðnings. Dags. að Leirá 30. september 1652.

Utanáskrift bréfsins er á s. 21v (72).

Correspondent : Árni Oddsson

Árni Oddsson lögmaður skrifar Brynjólfi biskup um fyrirkomulag spítala. Hann ræðir m.a. um sr. Salómon Jónsson, prest á Mosfelli í Grímsnesi. Dags. 23. október 1652.

Correspondent : Árni Oddsson

Árni Oddsson lögmaður skrifar Brynjólfi biskup um fjárveitingar til spítala. Hann ræðir m.a. um fyrirhugað kaup ráðsmanns og ráðskonu á Klausturhólum, einnig um "fiskidagstoll", þ.e. skatt sem lagður var á sjómenn og ætlaður til spítala. Dags. 6. október 1652.

Recipient : Árni Oddsson

Brynjólfur biskup svarar bréfum Árna Oddssonar um spítala. Hann ræðir um erfiðleikana sem fylgja því að fá starfsfólk til að annast holdsveika sjúklinga. Brynjólfur vill safna nægilegu fé til þess að unnt sé að reka spítalana með vöxtum, fremur en að hefja starfsemina strax. Dags. á Efra-Skarði í Svínadal 23. september 1652.

Fundargerð prestastefnu sem haldin var 10. ágúst 1652 á Holti í Önundarfirði. Átta prestar í Ísafjarðarsýslu tilgreina þau fjárframlög sem þeir lofa að leggja til spítalans á Hallbjarnareyri. Afrit dagsett í Skálholti 2. nóvember 1652.

Recipient : Árni Oddsson

Brynjólfur biskup svarar bréfum Árna Oddssonar um spítala. Hann ræðir um áhættuna sem fylgir því að blanda saman sjúklingum og heilbrigðu fólki. Hann biður Árna að taka að sér umsjón með fjárframlögum til spítalans á Klausturhólum næsta árið en sjálfur hyggst hann taka að sér málefni er varða spítalann á Hörgslandi á Síðu. Dagsett á Brekku á Hvalfjarðarströnd 24. september 1652.

Brynjólfur biskup veitir Finni Guðmundssyni á Snjallsteinshöfða umboð fyrir biskupstíundum í Rangárvallasýslu og leigugjöldum af jörðinni Skammbeinsstöðum í Holtum. Dags. í Skálholti 5. október 1652.

S. 29 er innfelldur miði.

Einungis fyrirsögn. Ódagsett.

S. 29 og 30 eru innfelldir miðar.

Fjárframlög fimm presta í Sunnlendingafjórðungi til spítalans á Klausturhólum. Jón Árnason, ráðsmaður spítalans, staðfestir móttöku fjárins úr hendi biskups. Ódagsett.

Fjárframlög sex presta í Vestfirðingafjórðungi til spítalans á Hallbjarnareyri. Magnús Magnússon, sýslumaður á Eyri, staðfestir móttöku fjárins úr hendi biskups. Dags. á Þingvöllum 30. júní 1653.

Recipient : Tómas Nikulásson

Brynjólfur biskup skrifar Tómasi Nikulássyni, fógeta á Bessastöðum, og tilkynnir honum andlát Hákonar Gíslasonar, sýslumanns í Rangárvallasýslu. Hann biður fógeta að skipa Hákon Ormsson í embættið í hans stað. Dags. í Skálholti 7. október 1652.

Bréfið er á dönsku.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 9-11. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Correspondent : Helga Magnúsdóttir

Helga Magnúsdóttir leitar aðstoðar hjá svila sínum, Þorláki Skúlasyni Hólabiskup, eftir andlát eiginmanns hennar, Hákonar Gíslasonar sýslumanns í Rangárvallasýslu. Hún biður Þorlák einnig að biðla til hirðstjórans á Bessastöðum um að Helga fái að búa á Skógarströnd, lénsjörð Hákonar. Dags. í Bræðratungu 11. október 1652.

Recipient : Þorlákur Skúlason

Brynjólfur biskup tilkynnir Þorláki Skúlasyni Hólabiskup andlát Hákonar Gíslasonar, sýslumanns í Rangárvallasýslu. Dags. í Skálholti 11. október 1652.

Bréfið er á latínu.

Jón Jónsson í Húsavík selur Brynjólfi biskup alla jörðina Eyrarteig í Skriðdal. Í staðinn veitir biskup Ólafi Jónssyni, syni Jóns, skólavist í Skálholtsskóla með fullri framfærslu, auk þess sem Ólafur fær 12 dali greidda árlega af jarðarverðinu á meðan á vistinni stendur. Hjalti Jónsson, umboðsmaður Brynjólfs í Austfjörðum, annast gjörninginn fyrir hans hönd. Gjörningurinn fer fram að Klifstað í Loðmundarfirði 27. júlí 1652 en bréf Jóns er dags. 15. október 1652. Afritið er dags. í Skálholti 22. október 1652.

Jón Jónsson skrifar Brynjólfi biskup vegna kaupa á jörðinni Eyrarteigi í Skriðdal. Hann biður biskup að annast vel son sinn.

Brynjólfur biskup veitir Agli Magnússyni umboð til eignaskipta á jörðinni Skipaskaga á Akranesi. Umboðið á Egill að afhenda Jóni Vigfússyni. Dags. í Skálholti 19. október 1652.

Recipient : Magnús Sigfússon

Brynjólfur biskup svarar bréfi Magnúsar Sigfússonar á Felli í Vopnafirði. Magnús hefur selt biskupi jarðarpart í Ásbrandsstöðum og vill nú kaupa partinn aftur, en Brynjólfur telur það ógerlegt. Dags. 20. október 1652.

Brynjólfur biskup gerir Sigurð Bjarnason á Þorbrandsstöðum í Vopnafirði undanþeginn biskupstíund. Á móti lofar Sigurður að annast hestaskipti og önnur handarvik fyrir biskup þegar hann á leið um byggðarlag Sigurðar. Dags. í Skálholti 21. október 1652.

Þorvarður Erlendsson veitir Brynjólfi biskup umboð til þess að annast skipti á hálfri jörðinni Krossi í Lundarreykjadal, sem Þorvarður á, og jörðinni Reykjum, sem Ólafur Vigfússon á. Dags. á Saurbæ 18. október 1652, vottað í Skálholti 25. október sama ár.

Recipient : Tómas Nikulásson

Brynjólfur biskup skrifar Tómasi Nikulássyni, fógeta á Bessastöðum, um fjársöfnun presta til spítala. Dags. í Skálholti 7. október 1652.

Bréfið er á dönsku.

Brynjólfur biskup gefur jörðina Hörgsland á Síðu undir spítala í Austfirðingafjórðungi og skipar Eirík Sigvaldason forstöðumann yfir stofnuninni. Eiríkur mun hafa yfirumsjón með smíði þeirra bygginga sem eiga að hýsa starfsemina. Dags. 11. nóvember 1652 í Skálholti.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 12-13. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Correspondent : Gísli Einarsson

Gísli Einarsson, skólameistari í Skálholti, tilkynnir Brynjólfi að Magnús Jónsson, smiður við dómkirkjubygginguna, hafi beitt skólapilta ofbeldi og brotist inn í svefnhúsið þar sem Gísli sjálfur lá í svefni og ráðist á hann. Gísli biður biskup að láta tiltækið ekki órefsað. Dags. í Skálholti 15. nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 13. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Sex skólapiltar vitna um áverka þá er Einar Torfason, félagi þeirra við skólann, hlaut þegar Magnús Jónsson braust inn í skála þeirra ásamt nokkrum öðrum mönnum og veittist að þeim. Dags. í Skálholti 15. nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 14. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Fjórir skólapiltar til viðbótar tilkynna biskupi að Einar Torfason hafi ráðist á Magnús Jónsson að fyrra bragði ásamt tveimur öðrum mönnum eftir að Magnús hafði brotið niður hurðina í skálanum. Dags. í Skálholti 15. nóvember 1652.

Staðfesting þess að Pétur Bjarnason hefur greitt hálfan fjórtánda ríkisdal fyrir jarðir er hann hefur að léni. Greiðslan var innt af hendi 30. júní 1652. Dags. í Skálholti 17. nóvember 1652.

Jacob Knutsson Bang, kaupmaður á Eyrarbakka, vottar að hann hefur fengið Hákoni Ormssyni skip til eignar. Dags. á Eyrarbakka 5. ágúst 1652.

Recipient : Þórður Jónsson

Brynjólfur biskup skrifar Þórði Jónssyni, presti í Hítardal. Dags. 19. nóvember 1652.

Bréfið er á latínu

S. 45v (122) er auð.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 23-24. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Correspondent : Helgi Grímsson

Helgi Grímsson skrifar vitnisburð um framferði Brynjólfs biskups þegar skrifarastörfum hans fyrir biskupinn lýkur. Vitnisburðurinn er skrifaður að beiðni biskups. Helgi ber mikið lof á biskup og segir hann vinna öll sín embættisverk með ágætum. Dags. í Skálholti 18. nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 25. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Brynjólfur biskup skrifar vitnisburð um skrifara sinn, Helga Grímsson, sem er við það að láta af störfum. Hann gefur Helga bestu meðmæli og hefði gjarnan vilja hafa hann lengur í sinni þjónustu, en nú muni hann gerast aðstoðarprestur föður síns í elli hans. Dags. í Skálholti 13. febrúar 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 14-15. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

26 skólapiltar (þar af þeir sex sem undirrita 41. bréf) tilkynna biskupi að Magnús Jónsson beri mesta ábyrgð á innrásinni í skálann. Fullyrt er að enginn úr hópi skólapilta hafi áreitt þessa innrásarmenn að fyrra bragði. Dags. í Skálholti í nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 16. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Þrír skólapiltar staðfesta að Magnús Jónsson sé ábyrgur fyrir áverkum Einars Torfasonar. Dags. í Skálholti 16. nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 16-17. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Fjórir skólapiltar staðfesta að Magnús Jónsson sé ábyrgur fyrir áverkum Einars Torfasonar. Dags. í Skálholti 16. nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 17. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Sex skólapiltar staðfesta að skálahurðin hafi verið gjörónýt eftir innrás Magnúsar Jónssonar og fylgdarmanna hans. Dags. í Skálholti 17. nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 18. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Sex utanskólamenn segjast hafa skoðað skálahurðina að beiðni Magnúsar Jónssonar eftir að gert var við hana. Niðurstaða þeirra er sú að hurðin sé í góðu ásigkomulagi og að vart sjái á henni. Dags. í Skálholti 18. nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 18-19. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Sex skólapiltar votta að Magnús Jónsson hafi viðhaft illan munnsöfnuð þegar hann réðst inn í skálann. Við þetta er bætt mótbáru Magnúsar sem segist aðspurður ekki hafa tekið sér nein ósæmileg orð í munn. Dags. 17. nóvember 1652.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 19-20. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Magnús Jónsson skrifar Brynjólfi, segist borinn röngum ásökunum og biður biskup að kanna hvort hægt sé að finna honum einhverjar málsbætur gegn kærunni. Magnús biður jafnframt um að fá uppskrifaða frásögn um atvikið sem hann er kærður fyrir, því hann viti ekki sjálfur hvað felist í ásökununum. Dags. í Skálholti 18. nóvember 1652, afrit gert í Skálholti 20. nóvember sama ár.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 20-23. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Sáttum er komið á milli Gísla Einarssonar, skólapilta og Magnúsar Jónssonar. Magnús biðst fyrirgefningar á hegðun sinni og lofar betri umgengni. Í yfirbótarskini fyrir brot sitt er honum gert að vinna þrjú dagsverk við smíði dómkirkjunnar kauplaust. Alls skrifa 49 manns undir bréfið, þ. á m. Þormóður Torfason og Daði Halldórsson sem báðir koma hér fyrir í bréfabókum Brynjólfs biskups í fyrsta sinn. Dags. í Skálholti 19. nóvember 1652.

S. 52v (136) er auð.

Brynjólfur biskup vottar að jörðin Litla-Hlíð er lögmæt eign Magnúsar Jónssonar, sýslumanns í Haga á Barðaströnd. Brynjólfur var sjálfur viðstaddur þegar Kristín Magnúsdóttir, fyrri eigandi jarðarinnar, arfleiddi Magnús að jörðinni í heyranda hljóði í kirkjunni í Haga árið 1650 þegar hann var á yfirreið um Vestfirðingafjórðung. Kristín lýsti því yfir að Magnús verðskuldaði að eignast jörðina eftir hennar dag því hann hefði ætíð reynst henni vel, en Kristín er látin þegar bréf Brynjólfs er ritað. Dags. í Skálholti 28. febrúar 1653.

S. 53v (138) er auð.

Vigfús Magnússon á Höfðabrekku selur Brynjólfi biskup jörðina Mófellsstaði í Skorradal. Bræðurnir Magnús og Einar Þorsteinssynir annast kaupin í umboði biskups. Dags. að Felli í Mýrdal 5. febrúar 1653.

S. 55v (144) er auð.

Brynjólfur biskup veitir bræðrunum Einari og Magnúsi Þorsteinssonum umboð til þess að kaupa jörðina Mófellsstaði af Vigfúsi Magnússyni gegn þóknun. Dags. í Skálholti 3. desember 1652.

Yfirlit yfir þær greiðslur sem Gísli Einarsson, skólameistari í Skálholti, hefur þegið fyrir störf sín frá því í september 1652. Dags. í Skálholti 17. mars 1653.

Recipient : Þorlákur Skúlason

Brynjólfur biskup skrifar Þorláki Skúlasyni, biskupi á Hólum.

Bréfið er á latínu.

??Resp.Key.ctr_en?? : Þorsteinn Eyvindsson

??Resp.Key.ctr_en?? : Sigríður Þorvaldsdóttir

Þorsteinn Eyvindsson, skólapiltur í Skálholti, lýsir því yfir að hann hefur trúlofast Sigríði Þorvaldsdóttur. Brynjólfur biskup og Margrét Halldórsdóttir, kona hans, taka sæti hins lögmæta giftingarmanns Sigríðar, Þorvalds Ásmundssonar föður hennar, því ekki er vitað hvort hann er á lífi. Sigríður hefur alist upp hjá biskupshjónunum í Skálholti frá níu ára aldri, en hún er tvítug þegar hún trúlofast. Þorsteinn og Sigríður hafa verið staðin að frillulífisbroti en með trúlofuninni er sá glæpur afmáður. Fimm vottar undirrita bréfið auk biskups, dómkirkjuprests og Þorsteins sjálfs. Dags. í Skálholti 18. desember 1652.

Guðrún Árnadóttir á Sandfelli skrifar Brynjólfi biskup og biður hann að greiða sér fjögur kúgildi sem hún á inni hjá honum. Dags. á Sandfelli 4. júní 1652, afrit gert í Skálholti 20. desember sama ár.

Brynjólfur biskup gefur jörðina Klausturhóla í Grímsnesi undir spítala í Sunnlendingafjórðungi og skipar Jón Árnason forstöðumann yfir stofnuninni. Jón mun hafa yfirumsjón með smíði þeirra bygginga sem eiga að hýsa starfsemina. Dags. í Skálholti 26. desember 1652.

Brynjólfur biskup veitir Torfa Jónssyni rekaumboð fyrir Eyrarbakka, þ.e. milli Þjórsár og Ölfusár. Torfi mun safna viði og hval á þessu svæði. Tveir þriðju aflans renna til dómkirkjunnar í Skálholti en Torfi fær þriðjung í sinn hlut fyrir vinnuna. Dags. í Skálholti 4. janúar 1653.

Yfirlit yfir jarðir og kúgildi í eigu biskups í Austfirðingafjórðungi árið 1651. Ódagsett.

S. 63v (160) er auð.

Brynjólfur biskup veitir Sigurði Jónssyni, sýslumanni í Mýrasýslu, umboð til að innheimta framlög til spítalans á Hallbjarnareyri hjá þegnum síns umdæmis, bæði frjáls framlög og skipshluti. Sigurður fær þriðjung aflans í þóknun fyrir starfið. Dags. í Skálholti 11. febrúar 1653.

Recipient : Markús Snæbjarnarson

Brynjólfur biskup skrifar Markúsi Snæbjarnarsyni fyrir hönd prests og sóknarmanna Dalskirkju í Patreksfirði, en Markús er eigandi kirkjujarðarinnar. Kirkjan er orðin svo illa farin að varla er hægt að framkvæma prédikanir, altarisgöngur og aðra kirkjulega þjónustu þar. Vindur og regn berast hæglega um alla kirkjuna í vondum veðrum. Páll Björnsson í Selárdal, prófastur í Barðastrandarprófastsdæmi, skoðaði kirkjuna þann 12. nóvember 1653 og staðfestir þennan framburð. Markús er ábyrgur fyrir viðhaldi kirkjunnar og Brynjólfur biður hann að lagfæra húsakostinn. Dags. í Skálholti 28. febrúar 1653.

Jón Pálsson, skólapiltur í Skálholti, stundaði það veturinn 1652-1653 að laumast inn í bústað skólameistarans og stela þaðan pappírsörkum. Pappírinn seldi hann síðan skólafélögum sínum, en í skjalinu er að finna yfirlit yfir það hversu mikið hann hefur selt hverjum og einum. Jón var rekinn úr skólanum fyrir þessa iðju sína. Dags. í Skálholti 12. mars 1653.

Recipient : Torfi Erlendsson

Brynjólfur biskup skrifar Torfa Erlendssyni, sýslumanni í Árnesþingi. Hann ræðir um ótíð síðustu misserin og biður Torfa að sýna því skilning að syni hans, Þormóði Torfasyni, sem er við nám í Skálholtsskóla, hafi ekki verið veitt svo vel sem skyldi í skólanum, enda hafa matföng verið óvenju lítil vegna árferðisins. Megintilgangur Brynjólfs með bréfinu er þó að biðja Torfa að styrkja spítalann á Klausturhólum með fjárframlagi. Dags. í Skálholti 15. mars 1653.

Recipient : Tómas Nikulásson

Brynjólfur biskup skrifar Tómasi Nikulássyni, fógeta á Bessastöðum, og bregst við fyrirspurn hans um gögn um fjárreiður og útgjöld á tíð Ögmundar Pálssonar Skálholtsbiskups. Brynjólfur svarar því til að engin slík gögn séu varðveitt í Skálholti því Ögmundur hafi yfirgefið staðinn nokkru fyrir andlát sitt. Hann biður Tómas að brýna fyrir sýslumönnum að hafa eftirlit með innheimtu fiskidagstollsins, annars sé hætt við því að lítið verði úr fjárframlögum til spítala. Dags. í Skálholti 15. mars 1653.

Bréfið er á dönsku.

Fjórir skólapiltar í Skálholtsskóla greina frá atviki sem varð í kirkjunni að Kálfafelli í Hornafirði þegar þeir gistu þar haustið 1652. Kona að nafni Auðbjörg Einarsdóttir kom til þeirra um morguninn, gekk inn í kórinn og fór gáleysislega með ýmsa muni kirkjunnar. Í ógátinu datt kaleikur í gólfið og brotnaði í tvennt en einn skólapiltanna límdi hann saman með rauðu lakki. Dags. í Skálholti 16. mars 1653.

Pétur Þórðarson staðfestir að hafa móttekið tólf dali úr hendi Brynjólfs biskups á Alþingi 1652. Greiðslan var fyrir spjöll er orðið höfðu á landi hans Breið á Skaga. Dags. á Innra Hólmi á Akranesi 2. maí 1653.

S. 70r (173) er auð.

Brynjólfur biskup vottar lögmæt helmingaskipti á jörðinni Skaga á Akranesi. Dags. á Skipaskaga 3. maí 1653.

S. 71v (176) er auð.

Recipient : Jón Daðason

Brynjólfur biskup tilkynnir Jóni Daðasyni, presti í Arnarbæli, að hann hefur skipað honum aðstoðarprest (kapellán) sem er Gísli Jónsson. Gísli hefur hlotið prestvígslu og á að annast alla þjónustu í Ölvesi í forföllum sr. Jóns. Dags. í Skálholti 1. nóvember 1653.

??Resp.Key.len_en?? : Gottskálk Oddsson

Brynjólfur biskup staðfestir að hann hefur fengið 40 ríkisdali að láni hjá Gottskálk Oddssyni, presti í Miðdal. Hann skuldbindur sig til að endurgreiða féð fyrir næsta jóladag. Dags. í Skálholti 24. maí 1653.

Jarðaskipti Brynjólfs biskups og sr. Ásgeirs Einarssonar, prests í tröllatungu. Ásgeir selur biskupi hálfa jörðina Gautsdal fyrir sex hundruð í Hyrnastöðum í Hvammssveit. Í bréfinu er einnig gerð grein fyrir ýmsum skuldaskiptum á milli Brynjólfs og Ásgeirs. Jarðaskiptin fóru fram 14. ágúst 1650 en eru endanlega frágengin þremur árum síðar líkt og kemur fram í næsta bréfi. Ódagsett.

Brynjólfur biskup og sr. Ásgeir Einarsson gera reikningsskap um öll og kaup og skipti sem fram hafa farið þeirra á milli. Dags. að Tungu í Steingrímsfirði 10. ágúst 1653.

Indriði Jónsson sem búið hefur á Rangárvöllum alla ævi vottar að landamerki Efri Strandar og aðliggjandi jarða séu rétt eftir hans bestu vitneskju. Sigmundur Guðmundsson og Jón Ingjaldsson rita vitnisburðinn upp eftir Indriða, en auk þeirra skrifa fimm dómsmenn undir skjalið. Dags. á Reyðarvatni 9. maí 1653.

Auðun Ólafsson sem ólst upp á Efri Strönd og búið hefur á Rangárvöllum mestalla ævina vottar að landamerki Efri Strandar og aðliggjandi jarða séu rétt eftir hans bestu vitneskju. Sigmundur Guðmundsson og Jón Ingjaldsson rita vitnisburðinn upp eftir Indriða, en auk þeirra skrifa fimm dómsmenn undir skjalið. Dags. á Reyðarvatni 9. maí 1653.

Finnur Guðmundsson lögfestir jörðina Efri Strönd með öllum landsnytjum sem eign Skálholtskirkju. Dags. á Reyðarvatni 9. maí 1653.

Jón Jónsson sem bjó í níu ár í æsku á jörðinni Króki í Hraungerðishreppi vottar að landamerkin milli Króks og Hraungerðis eru rétt eftir hans bestu vitneskju. Dags. í Skálholti 20. júní 1653.

S. 75v (194) er auð.

??Resp.Key.sll_en?? : Magnús Arnórsson

Magnús Arnórsson á Ferju í Ölfusi selur Skálholtskirkju jörðina Björk í Flóa. Brynjólfur biskup greiðir tuttugu og fimm hundruð í lausafé fyrir jörðina. Dags. í Skálholti 17. júní 1653.

??Resp.Key.sll_en?? : Magnús Arnórsson

Nánari útlistun á þeim greiðslum sem Magnús Arnórsson hlýtur fyrir jörðina Björk í Flóa. Auk peninga fær Magnús greitt í ýmiss konar vöru. Dags. í Skálholti 17. júní 1653.

??Resp.Key.sll_en?? : Magnús Arnórsson

Magnús Arnórsson staðfestir að hann hefur móttekið umsamdar greiðslur fyrir jörðina Björk í Flóa. Dags. í Skálholti 29. desember 1654.

Orðrétt útskrift lögfestu frá 1484 sem er að finna í kirkjunni á Valþjófsstað. Þar staðfesta þrír sjónarvottar að þeir heyrðu sr. Árna Þorsteinsson, prest á Valþjófsstað, lögfesta í heyranda hljóði jörðina Hólmaland sem eign kirkjunnar á Valþjófsstað, en deilur standa á milli Valþjófsstaðar og Víðivalla ytri um eignarhaldið á jörðinni árið 1653. Við útskriftina er bætt vitnisburðum fimm manna sem hafa búið lengi í héraðinu. Það er samdóma álit þeirra allra að Hólmaland hafi verið álitið eignarjörð Valþjófsstaðarkirkju svo lengi sem þeir vita til. Vitnisburðirnir eru dagsettir á Valþjófsstöðum og Bessastöðum í Fljótsdal frá febrúar til júní 1653. Skjalið í heild er síðan dagsett í Skálholti 10. júlí 1653.

Correspondent : Hannes Björnsson

Hannes Björnsson, prestur í Saurbæ, lögfestir eign Brynjólfs biskups á hálfri jörðinni Skipaskaga á Akranesi. Öllum mönnum er bannað að yrkja jörðina eða byggja á henni nema með leyfi biskups. Ódags.

Correspondent : Hannes Björnsson

Hannes Björnsson, prestur í Saurbæ, lögfestir eign Brynjólfs biskups á jörðinni Innsta Vogi á Akranesi. Öllum mönnum er bannað að yrkja jörðina eða byggja á henni nema með leyfi biskups. Ódags.

Yfirlit yfir gjörningsbréf í bókhaldi Brynjólfs biskups, mest kaupbréf en einnig kvittanir, samþykkisbréf fyrir sölu jarða og vitnisburðir um landamerki. Alls eru talin upp 175 bréf. Dags. 11. júlí 1652.

Brynjólfur biskup skrifar próföstum og prestum í Skálholtsstifti. Hann hefur meðtekið ellefu eintök af bók með bænadagaprédikunum úr hendi konungs. Hann dreifir þessum eintökum til valinna presta og mælist til þess að menn láni hverjir öðrum bækurnar svo að þær nýtist sem best. Í bókinni er að finna upplýsingar um alla þá bænadaga sem konungur býður að séu hafðir í heiðri meðal þegna sinna og eru þegar haldnir hátíðlegir í Danmörku og Noregi. Dags. í Skálholti 27. október 1653.

Correspondent : Jens Søffrensen

Jens Søffrensen fógeti gefur sr. Ámunda Ormssyni, presti á Kálfatjörn, þau fyrirmæli að hann skuli ekki selja frá sér neinar af þeim eigum sem kirkjunni á Kálfatjörn tilheyra. Dags. á Bessastöðum 16. júlí 1646, afritið gert að Kálfatjörn 18. ágúst 1652.

S. 85v er auð.

Brynjólfur biskup skrifar prestum í Skaftafellssýslu. Hann hefur fengið þær fréttir að allmargir prestar í sýslunni hafi vanrækt að innheimta fjárframlög til spítalans á Hörgslandi á Síðu og tilgreinir hann sr. Þorleif Magnússon á Sandfelli sérstaklega í því sambandi. Hann uppnefnir þessa duglausu presta "Jebúsíta", með skírskotun í frásagnir Gamla testamentisins um einn þeirra ættbálka sem bjó í landinu helga fyrir komu Ísraelsmanna. Biskup biður þessa presta að bæta sig. Dags. í Skálholti 17. janúar 1653.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 26-27. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Brynjólfur biskup skrifar vitnisburð um Símon Þorvaldsson að beiðni sama. Símon hefur starfað í þjónustu dómkirkjunnar í Skálholti frá 1640, einkum sem verkstjóri á nokkrum nærliggjandi bæjum. Biskup gefur Símoni hæstu meðmæli og segir hann fylgisaman staðnum og sínum húsbændum "hvör dyggð sjaldfengin er nú í þessari smeðju öld, þar flestir vilja öllum þóknast og þóknast þar með öngum." Dags. í Skálholti 19. janúar 1653.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 27-28. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942.

Brynjólfur biskup gefur Gísla Einarssyni, skólameistara í Skálholti, umboð yfir jörðinni Árbæ á Landi sem er eign dómkirkjunnar í Skálholti. Dags. í Skálholti 22. desember 1652.

Undirskriftir vantar.

Staðfesting á landakaupum þar sem Brynjólfur biskup selur Sigurði Árnasyni jörðina Efra Skarð í Svínadal en fær á móti jarðirnar Geldingaá í Melasveit, Minni-Leirárgarða í Leirársveit og tvö hundruð í Handursholti (Arnþórsholti) í Lundarreykjadal. Dags. í Skálholti 16. janúar 1653.

Brynjólfur biskup skipar Hannes Helgason ráðsmann Skálholtsstaðar. Hannes tekur við embættinu af Hákoni Ormssyni sem hefur hverfur til nýrra starfa sem sýslumaður í Rangárvallasýslu (sbr. 29. bréf). Í bréfinu fylgir ítarleg lýsing á starfsskyldum og launakjörum ráðsmanns í Skálholti. Dags. í Skálholti 1. febrúar 1653.

Brynjólfur biskup staðfestir að hann hefur tekið við greiðslu biskupstíunda fyrir árið 1652 úr Árnessýslu úr hendi Hannesar Helgasonar. Dags. í Skálholti 1. janúar 1653.

Fjórir menn votta að þeir voru viðstaddir jarðaskipti á Alþingi 2. júlí 1647 þar sem Eggert Björnsson seldi Einari Torfasyni jörðina Bergsholt í Staðarsveit og sex hundruð í jörðinni Gullberastöðum í Lundarreykjadal. Á móti galt Einar Eggerti sextán hundruð í jörðinni Tannanesi í Önundarfirði og sex hundruð í jörðinni Sveinseyri í Dýrafirði. Dags. í Skálholti 21. mars 1653.

Einar Torfason gefur frænda sínum, Jóni Brynjólfssyni, umboð til þess að semja við Eggert Björnsson um greiðslu á mismuni afgjalda af jarðarpörtum í Tannanesi og Tungu í Önundarfirði. Einar treystir sér ekki til að reka málið sjálfur vegna vanheilsu. Dags. í Skálholti 21. mars 1653.

Recipient : Jón Daðason

Brynjólfur biskup gefur sr. Jóni Daðasyni umboð og eignarráð yfir jarðarpörtum í Tröllaskógi og Kjóastöðum. Dags. í Skálholti 14. júní 1653.

Correspondent : Jón Daðason

Sr. Jón Daðason, prestur í Arnarbæli, tilsegir Brynjólfi biskup jörðina Krók í Flóa til eignar. Dags. í Arnarbæli 12. febrúar 1653.

Correspondent : Magnús Jónsson

Magnús Jónsson, sýslumaður í Miðhlíð, svarar fyrirspurn Brynjólfs um kvonfang handa Gissuri, bróður biskups (sbr. 9. bréf), og stingur upp á Margréti Jónsdóttur, 44 ára gamalli ekkju, sem konuefni fyrir hann. Dags. í Miðhlíð á Barðaströnd 2. nóvember 1652.

Correspondent : Magnús Jónsson

Magnús Jónsson skrifar Brynjólfi biskup og ítrekar tillögu sína um Margréti Jónsdóttur sem konuefni fyrir Gissur, bróður Brynjólfs biskups, en er hræddur um að hún sé orðin afhuga ráðahagnum þar eð ekkert hafi heyrst frá þeim bræðrum aftur um málið. Margt fleira ber á góma í bréfinu, m.a. ræðir Magnús um umsvif Jóns Arasonar í Vatnsfirði og mál sr. Jóns Egilssonar í Otrardal sem er án framfærslu. Magnús biður Brynjólf að skrifa kennimönnum á Vestfjörðum og hvetja þig að veita Jóni Egilssyni fjárstuðning. Dags. í Haga á Barðaströnd 11. janúar 1653.

Sr. Ólafur Einarsson, prestur í Kirkjubæ í Tungu, ánafnar syni sínum Stefáni Ólafssyni fjölda jarða. Þar á meðal er jörðin Vallanes þar sem Stefán hafði þjónað sem prestur frá árinu 1649. Dags. í Skálholti 18. mars 1653.

Einar Torfason veitir Brynjólfi biskup forræði yfir jörðinni Bergsholti í Staðarsveit og heimilar honum að selja jörðina ef nægilega gott tilboð fæst. Jörðin er komin í niðurníðslu, Einar býr sjálfur fjarri henni og á erfitt með að ferðast þangað sökum veikinda, auk þess sem synir hans tveir eru of ungir til að annast jörðina. Dags. í Skálholti 20. mars 1653.

Brynjólfur biskup selur Jóni Brynjólfssyni jörðina Bergsholt í Staðarsveit. Á móti fær biskup jörðina Handursholt í Lundarreykjadal. Dags. í Skálholti 20. mars 1653.

Correspondent : Halldór Jónsson

Halldór Jónsson, heyrari í Skálholtsskóla, staðfestir að hann hefur þegið fimm hundruð í árslaun fyrir störf sín á yfirstandandi ári. Dags. í Skálholti 23. mars 1653.

Ásmundur Þorsteinsson selur Ólafi Skæringssyni á Skeiðum jörðina Hlemmiskeið í Skeiðahreppi. Á móti skuldbindur Ólafur sig til þess að taka yngsta barn Ásmundar í fóstur og hafa hjá sér í vist stúlku sem á að þjóna Ásmundi í veikindum hans. Auk þess á Ólafur að annast ýmsar skepnur Ásmundar á jörðinni, bæði kýr og hesta. Dags. í Skálholti 12. maí 1653.

Correspondent : Þórður Jónsson

Sr. Þórður Jónsson í Hítardal skrifar Brynjólfi biskup. Þórður hefur átt við veikindi að stríða og telur sig þurfa aðstoðarprest til að geta sinnt embættisskyldum sínum. Hann biður Brynjólf biskup að veita Eiríki Vigfússyni prestvígslu og senda hann til sín sem fyrst. Dags. í Hítardal 16. mars 1653.

Sigurður Árnason tekur við jörðinni Krók í Flóa og tíu hundruðum í jörðinni Þórisstöðum í Ölvesi af föðursystur sinni, Margréti Oddsdóttur. Brynjólfur biskup undirritar bréfið sem vottur að jarðaskiptunum. Dags. í Skálholti 27. mars 1653.

Recipient : Þórður Jónsson

Brynjólfur biskup skrifar sr. Þórði Jónssyni í Hítardal og tilkynnir honum að hann hefur vígt Eirík Vigfússon til prests og skipað hann aðstoðarprest í Hítardal (sbr. 108. bréf). Dags. í Skálholti 27. mars 1653.

Brynjólfur biskup selur Sigurði Árnasyni jarðirnar Litlu Leirárgarða og Steinsholt í Leirársveit. Á móti fær biskup hálfa jörðina Höfn í Melasveit. Dags. í Leirá 28. apríl 1653.

??Resp.Key.sll_en?? : Björn Gíslason

Brynjólfur biskup selur Birni Gíslasyni jarðirnar Geldingaá í Melasveit og Handursholt í Lundarreykjadal. Á móti fær biskup jörðina Vatnsenda í Skorradal. Dags. á Görðum á Akranesi 30. apríl 1653.

Vitnisburður uppskrifaður úr skjölum Þórðar Guðmundssonar lögmanns (1524-1608) sem hélt Mela í Melasveit frá 1563. Textinn er skrifaður upp eftir Böðvari Þorgilssyni sem greinir frá landamerkjum á Melum eftir sinni bestu vitneskju. Böðvar var heimilisfastur á Súlunesi eystra í þrjú ár þegar hann var um þrítugt en hann er 83 ára þegar skjalið var gert. Fjórir menn undirrita skjalið til staðfestingar því að þeir hafa skrifað textann upp úr bók Þórðar lögmanns. Einn þeirra, Jón Vigfússon, er barnabarn Þórðar lögmanns og staðfestir Jón að skriftin í frumheimildinni er sannarlega með rithönd afa hans. Dags. á Innra-Hólmi á Akranesi 2. maí 1653.

Guðmundur Þorsteinsson greinir frá landamerkjum á Melum í Melasveit eftir sinni bestu vitneskju, tilkvaddur af Brynjólfi biskup. Guðmundur fullyrðir að faðir hans, Þorsteinn Sigvatsson, hafi búið í Höfn þegar Þórður Guðmundsson lögmaður hélt Melastað. Dags. í Reykholti 1. ágúst 1653.

Brynjólfur biskup tekur við kirkjustaðnum í Reykjadal eftir andlát prestsins þar, sr. Jóns Jónssonar, og gerir úttekt á kirkjunni með aðstoð fimm annarra manna. Í skjalinu er ítarleg lýsing á þeim innanstokksmunum, skrautbúnaði, bókum og búpeningi sem kirkjunni tilheyra. Skoðunarmennirnir sex undirrita skjalið auk tveggja sona sr. Jóns. Dags. í Reykjadal í Ytra-Hreppi 27. maí 1653.

Á s. 106v er utanáskrift 115. bréfs.

Jón Vigfússon, tilkvaddur af Brynjólfi biskup, greinir eftir sinni bestu vitneskju frá því hvar sá fosslækur sé sem er oft nefndur í bréfum Melakirkju. Jón hefur það eftir sér eldri mönnum að um sé að ræða þann fosslæk sem sé næstur fyrir innan Straumneseyri og renni ofan eftir Melaskörðum. Vitnisburðurinn er framlag til þess verkefnis að skilgreina landamerkin milli Mela og Hafnar í Melasveit. Dags. á Efra-Skarði í Svínadal 4. maí 1653.

Torfi Helgason, tilkvaddur af Brynjólfi biskup, greinir eftir sinni bestu vitneskju frá því hvar sá fosslækur sé sem er oft nefndur í bréfum Melastaðarkirkju. Framburður hans er í fullu samræmi við framburð Jóns Vigfússonar í fyrra bréfi. Dags. á Efra-Skarði í Svínadal 4. maí 1653.

Síður 107v-108r eru auðar.

Correspondent : Hákon Bjarnason

Hákon Bjarnason svarar bréfi Brynjólfs biskups og útlistar þau innstæðukúgildi sem tilheyra jörðinni Garðstöðum. Um er að ræða fjögur kúgildi sem Hákon fær biskupi til eignar (sbr. 17. bréf). Dags. 19. apríl 1653.

Correspondent : Jón Daðason

Sr. Jón Daðason, prestur í Arnarbæli, skrifar Brynjólfi biskup og tilgreinir þá parta sem biskup á í nokkrum jörðum: Fjögur hundruð í Mýdal, tvö hundruð í Handursholti, tíu hundruð í Krók í Flóa og sex kúgildi í Gautastöðum. Bréfið er látið fylgja bréfi Hákonar Bjarnasonar um Garðstaði. Dags í Arnarbæli 30. apríl 1653.

Recipient : Þorsteinn Eyvindsson

Brynjólfur biskup veitir Þorsteini Eyvindssyni á Bekansstöðum umboð yfir öllum þeim skipum og bátum sem hann á á Akranesi og inn með Hvalfirði. Þorsteinn fær jafnframt umboð til þess að ráðstafa aflanum í samráði við Pál Teitsson, próventumann biskups. Ágóðann á að nota til uppbyggingar biskupsjörðum í Borgarfirði. Dags. í Skálholti 9. maí 1653.

S. 110v er auð.

Brynjólfur biskup skrifar sóknarmönnum í Aðalvíkurkirkjusókn að sr. Árni Kláusson, prestur staðarins hafi beðist lausnar. Eiginkona Árna lést árið áður og hann treystir sér ekki til að þjóna sókninni lengur, en hyggst flytjast búferlum í næstkomandi fardögum. Í stað sr. Árna Kláussonar kemur sr. Árni Loptsson, prestur í Þykkvabæjarklaustri, og munu þeir skipta á prestaköllum. Dags. í Skálholti 23. maí 1653.

Brynjólfur biskup skrifar sr. Jóni Arasyni í Vatnsfirði, prófasti Ísafjarðarsýslu, og tilkynnir honum fyrirhuguð prestaskipti í Aðalvíkursókn. Biskup telur engan mann efnilegri til að annast staðinn en sr. Árna Loptsson. Dags. í Skálholti 23. maí 1653.

Jón Pálsson, prestur í Vogsósum, tilkynnir skriflega að hann hefur selt Brynjólfi biskup hálfa jörðina Hamra og er hluturinn metinn átta hundruð að dýrleika. Jörðin var áður eign Valgerðar Daðadóttur, eiginkonu sr. Jóns, og föður hennar, Daða Jónssonar, en kaupin eru gerð með fullu samþykki Valgerðar og bróður hennar, sr. Halldórs Daðasonar. Á móti fær Valgerður fimm hundruð í jörðinni Þrándastöðum í Brynjudal og fimm hundruð í fríðu. Dags. í Vogshúsum í Selvogi 10. maí 1653.

Brynjólfur biskup og Hákon Ormsson, sýslumaður í Rangárvallasýslu, undirrita skjal til staðfestingar skuld sem sá síðarnefndi á inni hjá Skálholtsstað, alls þrjú hundruð og fimm aurar. Dags. í Skálholti 2. júní 1653.

S. 113v er auð.

Samantekt yfir þær eigur sem Hákon Gíslason, sýslumaður í Rangárvallasýslu, lætur eftir sig (sbr. 29. bréf). Sex menn koma saman í Bræðratungu til að meta dánarbúið en auk þeirra eru Margrét Jónsdóttir, móðir Hákonar, og Helga Magnúsdóttir, ekkja Hákonar, viðstaddar. Þær Margrét og Helga hafa hvor um sig kallað þrjá af mönnunum sex til verksins. Dags. í Bræðratungu 8. júní 1653.

Afrit bréfs sem gert var 1. febrúar 1369 (Íslenzkt fornbréfasafn III, bls. 250-251). Í því kemur fram að Snorri Torfason selur Jóni Jónssyni Hof í Vatnsdal fyrir Vatnsenda og Hálsa í Skorradal. Afskriftin er gerð á Alþingi 1. júlí 1646.

Fjórir menn votta að þeir voru viðstaddir jarðaskipti á Varmalæk í Borgarfirði þann 8. apríl 1628 þar sem Salómon Björgólfsson seldi Ormi Vigfússyni hálfa jörðina Vatnsenda í Skorradal, tuttugu hundruð að dýrleika. Með í kaupunum fylgja fimm hundruð í jörðinni Hvammi í sömu sveit og fimm hundruð í jörðinni Aurstöðum í Hálsasveit. Á móti geldur Ormur alla jörðina Geirshlíð í Flókadal. Dags. á Varmalæk 9. apríl 1628

Ormur Vigfússon staðfestir að hann hefur selt Birni Gíslasyni fimm hundruð í jörðinni Vatnsenda fyrir fimm hundruð í Hvammi í Skorradal. Dags. í Eyjum í Kjós 2. október 1633.

Björn Gíslason var kvæntur Ingibjörgu, dóttur Orms Vigfússonar.

Eyjólfur Eyjólfsson staðfestir að hann hefur selt Birni Gíslasyni hálfa jörðina Vatnsenda, tuttugu hundruð að dýrleika, fyrir tuttugu hundruð í jörðinni Tungu í Hörðudal. Kaupin fóru fram 8. september 1629. Þórður Árnason, eiginmaður móður Eyjólfs, annaðist kaupin fyrir hans hönd. Dags. á Melum í Melasveit 5. ágúst 1641.

Correspondent : Björn Gíslason

Björn Gíslason lögfestir að öll jörðin Vatnsendi er hans eign. Bréfinu fylgir staðfesting þess að undanfarandi fimm bréf um jörðina Vatnsenda í Skorradal (126.-130. bréf) eru rétt útskrifuð og samanlesin. Dags. í Skálholti 27. júlí 1653.

Gísli Björnsson, Sigurður Þorsteinsson og Jón Magnússon votta að þeir voru viðstaddir jarðakaup Þórðar Árnasonar og Björns Gíslasonar þann 8. september 1629 (sbr. 129. bréf). Dags. á Vatnsenda í Skorradal 9. janúar 1630. Afritið gert á Bæ í Borgarfirði 31. júlí 1653.

??Resp.Key.sll_en?? : Björn Gíslason

Brynjólfur biskup kaupir alla jörðina Vatnsenda í Skorradal af Birni Gíslasyni fyrir jarðirnar Geldingaá í Melasveit og Handursholt í Lundarreykjadal. Ingibjörg Ormsdóttir, eiginkona Björns, átti fimmtán hundruð í Vatnsenda og veitir hún samþykki sitt fyrir kaupunum. Dags. á Bæ í Borgarfirði 31. júlí 1653.

Correspondent : Jón Daðason

Sr. Jón Daðason, prestur í Arnarbæli, afhendir Brynjólfi biskup jörðina Krók í Flóa (sbr. 100. bréf). Dags. í Skálholti 14. júní 1653.

Sr. Jón Bjarnason greiðir Brynjólfi biskup umboðsgjald sem hann hefur innheimt frá landsetum í Bjarnarnesi. Í bréfinu er að finna sundurliðaða upptalningu á því fé og þeirri vöru sem greidd hefur verið í umboðsgjald. Dags. í Skálholti 14. júní 1653.

Skuldaviðurkenning Hákonar Þorsteinssonar um tíu ríxdali sem Brynjólfur biskup lánaði honum á Alþingi sumarið 1653. Dags. í Skálholti 4. apríl 1654.

Kvittun um skipti á kúgildum sem Brynjólfur biskup og Sigurður Árnason gerðu á Alþingi. Dags. á Þingvöllum 29. júní 1653.

Fjórir menn votta að þeir voru viðstaddir í kirkjunni á Þingvöllum þegar Brynjólfur biskup lánaði Eiríki Sigvaldasyni 40 ríxdali. Dags. á Þingvöllum 29. júní 1653.

Staðfesting þess að Eiríkur Sigvaldason hefur endurgreitt Brynjólfi biskup 24 ríxdali af þeim 40 sem hann fékk lánaða, svo eftir standa 16 ríxdalir. Dags. í Skálholti 4. apríl 1654.

Recipient : Henrik Bielke

Brynjólfur biskup skrifar Henrik Bjelke höfuðsmanni og biður um samþykki hans fyrir því að veita Hákoni Ormssyni embætti sýslumanns í Rangárvallasýslu (sbr. 29. bréf). Tómas Nikulásson fógeti hefur þegar fallist á veitinguna og nú vantar aðeins samþykki höfuðsmanns fyrir henni. Brynjólfur ávarpar Bjelke með virðingarheitinu Mæcenas. Dags. í Skálholti 22. júní 1653.

Bréfið er á latínu.

Skuldaviðurkenning Péturs Þórðarsonar um 15 ríxdali sem Brynjólfur biskup lánaði honum á Alþingi sumarið 1653. Dags. á Þingvöllum 1. júlí 1653. Við bréfið er bætt athugasemd biskups um að Pétur hafi greitt skuldina með sex hundruðum í jörðinni Bakka í Arnarfirði þann 3. maí 1654.

Guðmundur Jónsson í Hvammi á Barðaströnd afhendir Brynjólfi Sveinssyni biskupstíundir af Barðastrandarsýslu á Alþingi. Alls nemur greiðslan 72 álnum vaðmáls. Dags. á Þingvöllum 1. júlí 1653.

Magnús Þorsteinsson staðfestir að öll viðskipti Brynjólfs biskups við hann sjálfan og Vigfús Magnússon á Höfðabrekku eru uppgerð, en biskup hefur haft skipti á landskyldum og kúgildum við mennina tvo. Dags. á Þingvöllum 1. júlí 1653.

Correspondent : Þorkell Guðmundsson

Þorkell Guðmundsson, sýslumaður í Borgafjarðarsýslu, lofar að tryggja laun fyrir prest sem skuli þjóna við kirkjuna á Kolbeinsstöðum, eignarjörð Þorkels. Dags. á Þingvöllum 1. júní 1653.

Tómas Finnsson staðfestir að hann hefur tekið við fjórum ríxdölum úr hendi Brynjólfs biskups. Um er að ræða lénsgjald ætlað Hjalta Jónssyni, umboðsmanni biskups á Austfjörðum. Dags. í Skálholti 4. júlí 1653.

Brynjólfur biskup gefur sr. Hinrik Jónssyni meðmæli sín í embætti prest á Eiðum. Sr. Hinrik þjónaði áður sem prestur í Hvolskirkju en missti brauðið vegna frillulífisbrots. Hann hefur hins vegar fengið uppreist æru hjá konungi og er því vel hæfur í embættið að mati biskups. Brynjólfur biðlar til Gísla Magnússonar, lögmanns á Hlíðarenda, að tala máli sr. Hinriks við sr. Vigfús Árnason, héraðsprófast í Múlaþingi. Dags. í Skálholti 4. júlí 1653.

Tómas Finnsson gefur Brynjólfi biskup allt tilkall til gjalda af jarðarpörtum sínum í Meðalnesi í Fellum og Þorbrandsstöðum í Vopnafirði. Dags. í Skálholti 3. júlí 1653.

Bjarni Oddsson, sýslumaður á Burstarfelli, staðfestir að hann skuldar Brynjólfi biskup 32 ríxdali. Peningana fékk Bjarni upphaflega að láni hjá sr. Sæmundi Jónssyni á Skálá sem nú er látinn. Bréfið er orðrétt afrit bréfs sem undirritað var 28. september 1652. Dags. í Skálholti 5. júlí 1653.

Correspondent : Böðvar Sturluson

Sr. Böðvar Sturluson vottar að hann hefur fengið Brynjólfi biskup þrímála orðabók til eignar. Böðvar fékk Níels Klemensson, kaupmann í Vestmannaeyjum, til þess að fara með bókina til Kaupmannahafnar í bókband. Sá skilmáli fylgir gjöfinni að Brynjólfur greiðir fyrir bandið þegar bókin kemur aftur. Bréfið er orðrétt afrit bréfs sem undirritað var 8. júlí 1653. Dags. í Skálholti 15. júlí 1653.

Ragnhildur Daðadóttir staðfestir að hún fær Brynjólfi biskup tvo jarðarparta til eignar, sex hundruð í Efstabæ í Skorradal og hálft tíunda hundrað í Narfastöðum í Melasveit. Á móti fær Ragnhildur jafnmörg og jafngóð jarðarhundruð sunnanlands, ýmist í Árnessýslu eða Rangárvallasýslum. Dags. í Skálholti 17. júlí 1653.

Brynjólfur biskup afhendir sr. Jóni Jónssyni, presti í Reykjadal, messuskrúða og altarisklæði á móti því fé sem faðir hans heitinn, sr. Jón Jónsson er áður þjónaði við Reykjadalskirkju, greiddi til Skálholts. Dags. í Skálholti 23. júlí 1653.

Brynjólfur biskup skrifar sóknarmönnum í Reykjadals- og Tungufellskirkjusóknum og tilkynnir þeim að hann hefur skipað sr. Jón Jónsson í embætti prests í Reykjadal. Jón tekur við embættinu eftir föður sinn, sr. Jón Jónsson, sem er látinn. Dags. í Skálholti 23. júlí 1653.

Magnús Björnsson, lögmaður norðan og vestan, og þeir lögréttumenn sem undir hann eru settir samþykkja aukahlut um Vestfirðingafjórðung til spítalans á Hallbjarnareyri. Með fundinum er fylgt því fordæmi sem gefið var á fundi sýslumanna í Sunnlendinga- og Austfirðingafjórðungi á Alþingi sumarið áður (sbr. 2. bréf). Dags. í Skálholti 26. júlí 1653.

Yfirlit yfir eignir kirkjunnar á Stað í Aðalvík, gert þegar sr. Árni Loptsson tekur við staðnum af sr. Árna Kláussyni þann 19. júní 1653. Dags. í Skálholti 27. júlí 1653.

Ólafur Guðmundsson og Eiríkur Þorkelsson, tveir íbúar í Aðalvíkursveit sem annast hafa endurbætur á kirkju staðarins gefa skýrslu um kostnaðinn við viðgerðirnar. Mat þeirra er að efniskostnaður og vinna hlaupi á gildum átta hundruðum. Dags. í Skálholti 28. júlí 1653.

Einar Jónsson svarar fyrirspurn Brynjólfs biskups um það hvernig öflun eldiviðar á landi Saurbæjar á Hvalfjarðarströnd hafi gengið fyrir sig í áranna rás. Einar var heimilismaður sr. Rafns Þorvaldssonar í rúm tuttugu ár og fullyrðir að Skálholtsstaðajarðir, "Brekka og tveir Sandar" hafi haft heimild til að sækja kol og eldivið í Saurbæjarskóg. Dags. í Skálholti 29. júlí 1653.

Sr. Jón Jónsson, prestur á Melum, lögfestir seljaland Melakirkju og fyrirbýður mönnum að nytja landið nema með sínu leyfi. Dags. í Skálholti 31. júlí 1653.

Á síðum 129r-129v er uppkast að 157. bréfi.

S. 130r er auð.

Brynjólfur biskup veitir sr. Jóni Ólafssyni umboð yfir jörðinni Ytri-Vík í Hrútafirði sem tilheyrir Skálholtsdómkirkju. Jóni er ætlað að finna áreiðanlegan ábúanda á jörðina sem skal rækta hana og hirða reka. Jóni Ólafssyni er einnig fengið umráð yfir reka á jörðinni Þambárvöllum en honum er ætlað að safna rekaviði og flytja hann að Hvammi í Norðurárdal. Jón fær landskuldina af Þambárvöllum í sinn hlut fyrir vinnuna. Dags. á Hvassáreyrum í Norðurárdal 5. ágúst 1653.

S. 131v er auð.

Sjö menn votta að þeir voru viðstaddir samningsgerð þar sem Guðrún Henriksdóttir gaf bróðursyni sínum, Pétri Þórðarsyni, sex hundruð í jörðinni Bakka í Arnarfirði. Á móti skuldbindur Pétur sig til þess að vera Guðrúnu "til aðstoðar, með ráð og dáð í öllu því sem henni væri sómasamlegt að þiggja". Dags. að Innra-Hólmi 28. ágúst 1653.

S. 132v er auð.

Brynjólfur biskup veitir Helga Jónssyni alla jörðina Mófellsstaði í Skorradal til ábúnaðar. Helgi skal greiða hálft annað hundrað í landskuld auk leigu af sjö innstæðukúgildum. Kveðið er á um allar þær skyldur sem Helga er ætlað að rækja á jörðinni, m.a. varðandi húsbyggingar og jarðrækt. Dags. að Hvanneyri í Andakíl 9. september 1653.

Þorsteinn Þorgeirsson gefur Brynjólfi biskup upplýsingar um það hvar fjárhús hafi staðið á landi Hafnar í Melasveit, en Þorsteinn var heimilisfastur hjá sr. Einari Þórðarsyni á Melum á uppvaxtarárum sínum. Á þeim tíma bjó Helgi Torfason lögréttumaður í Höfn. Í skjalinu kemur fram að Þorsteinn hefur gengið með Brynjólfi og fylgdarmönnum hans um jörðina og sýnt þeim tóftina þar sem fjárhúsið stóð eftir hans bestu vitneskju. Teitur Helgason, sonur Helga Torfasonar, var með í för og staðfesti frásögn Þorsteins. Dags. á Höfn í Melasveit 10. september 1653.

S. 134v er auð.

Recipient : Gísli Einarsson

Brynjólfur biskup skrifar Gísla Einarssyni skólameistara og boðar hann á prestastefnu sem haldin verður á Ólafsvöllum þann 15. nóvember næstkomandi. Tilefnið eru ásakanir sem Guðmundur Guðmundsson, kirkjusmiður í Skálholti, hefur borið fram. Guðmundur fullyrðir að Gísli hafi stungið sig með hnífi í vinstri höndina og barið sig með könnu í höfuðið, en Brynjólfur skrifar upp allt bréf Guðmundar til sín inni í bréfinu til Gísla. Brynjólfi þykja ásakanirnar svo þungar að Gísla sé varla stætt í embætti skólameistara ef þær reynast sannar, og því skipar hann honum að mæta fyrir prestastefnudóm. Guðmundur er einnig boðaður til stefnunnar í sama bréfi. Á eftir bréfinu fylgir sú athugasemd að sr. Halldór Eiríksson hafi lesið bréfið í heyranda hljóði yfir þeim Gísla og Guðmundi. Dags. í Skálholti 26. október 1653.

Gísli Einarsson skólameistari óskar eftir skriflegu afriti stefnunnar sem lesin hefur verið yfir honum (sjá 161. bréf). Brynjólfur biskup verður við þeirri beiðni, lætur skrifa skjalið upp og lesa það saman við frumrit áður en það er afhent Gísla. Dags. í Skálholti 27. október 1653.

Brynjólfur biskup boðar presta í Árnessýslu til prestastefnu á Ólafsvöllum þann 15. nóvember næstkomandi þar sem réttað verður í máli Gísla Einarssonar skólameistara (sbr. 161. bréf). Dags. í Skálholti 30. október 1653.

Bréfið er prentað í bókinni Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Sjá Jón Helgason (útg.). Úr bréfabókum Brynjólfs Sveinssonar. Safn Fræðafélagsins um Ísland og Íslendinga XII, 28-31. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag, 1942. Sjá einnig Jón Halldórsson. Skólameistarar í Skálholti. Sögurit XV, 141. Reykjavík: Sögufélag, 1916-1918; Kristján Eldjárn. Stakir steinar: Tólf minjaþættir, 141-142. Akureyri: Norðri, 1959.

Correspondent : Árni Halldórsson

Pétur Ámundason, nemandi í Skálholtsskóla ber vitni um þau áflog sem urðu á milli Gísla Einarssonar skólameistara og Guðmundar Guðmundssonar kirkjusmiðs (sjá nr. 161), en Pétur er eini sjónarvottur atviksins. Að sögn Péturs kom Guðmundur inn í skólameistarahúsið að næturlagi og vakti Gísla með háreysti þar sem hann svaf í rúmi sínu. Samskipti þeirra byrjuðu sem fremur sakleysislegt tusk og orðahnippingar en báðir voru drukknir. Eftir nokkurt þóf færðist meiri harka í átökin og Gísli kastaði tinkönnu og kertapípu í höfuð Guðmundar svo að hann hlaut af blóðugt sár. Í framhaldi af því dró Gísli upp hníf og otaði honum að Guðmundi. Pétur hljóp þá fram í húsdyrnar og kallaði á skólapiltana sem voru í skálanum. Þegar þrír skólapiltar voru komnir þar að stóð Guðmundur upp og gekk út, en Pétur segist ekki hafa séð hvort Gísli hafi veitt Guðmundi stungusár eða ekki. Gísli og Guðmundur eru báðir viðstaddir þegar Pétur er yfirheyrður. Dags. í Skálholti 4. nóvember 1653.